Neste meu fogar de Anzobre (homenaxe a Picadillo)
A Coruña
Este mes de setembro invadiume a melancolía. Neste meu fogar de Anzobre, farturento e festeiro, resoan os ecos da miña vida toda. Toco coa man as fermosas ábsidas de Monteagudo e desde a galería percorro as curvas douradas de Barrañán, hoxe devalando afastadas.
Aquí están enterrados os meus devanceiros. O meu avó Manuel María, herdeiro da Condesa de Ximonde. O meu pai Luciano, eficaz defensor do poeta Manuel Curros. Aquí casei con Carmiña. Aquí ordenei ser eu enterrado cando chegue o momento. Os cabalos saben que o Señor está na casa e tamén o can que me mira tristeiro deitado na alfombra.
Nesta mesa acabo de escribir a miña historia política. Falo desta casa, das partidas de tresillo, dos caseiros e paisanos e deste val anegado de casas pobres e cabazos, de trigais, de carros e de pastores. Das fotografías que lle fago á xente para envialas ás Américas. Tamén da miña vida política, do meu oficio, das miñas viaxes, do meu amor á Coruña e a estas terras de Arteixo. Da miña sorte como espadachín, da miña condición de “cidadán pacífico”. E aínda onte desganado despachei con dous caseiros que viñan cheos de agasallos a pedirme un favor moi pequeno. Mandeilles entregar na cociña a ducia de troitas fermosas do Bolaños e os tres polos criados nas súas casas.
Corenta e catro anos son poucos ou moitos. A min pésanme tanto como os quilos. Sóbranme e esíxenme facer balance. Cantas cousas fun? Un señor de leis, de leices di o meu veciño Mingos de Abeleira, que aínda un non sabe se existe a xustiza e de que se alimenta. Quixen ser concelleiro e acabei de alcalde pero que ninguén pense que a política me quita o sono. Fun viaxeiro e cada lugar que coñecía sinalábame o camiño de volta a esta terra de meu que me comprende e que me aloumiña.
Quixen ser escritor e publiquei unha morea de traballos en El Noroeste e El Orzán e un feixe de libros gastronómicos e de memorias. Pero para escritores os meus amigos Emilia ou Wenceslao e tantos outros que me superan en talento e ambición. Quixen ser moderno e non houbo artefacto que non entrase nesta casa: teléfono, fonógrafo, gramófono, cámara fotográfica, automóbil, que sei eu!
Presinto que a vida foxe polo val e que non a podo reter. Un limoeiro do xardín tamén perdeu o seu vigor. Os mobles, os cadros, os libros, os discos, os reloxos, os viños, os augardentes parecen indiferentes á miña ollada e á miña señardade.
Ás veces entro na capela, pecho os ollos e sorpréndeme o balbordo da romaría dos Remedios. Unha ducia de abades que beben e comen avermellados na miña casa, peregrinos e adiviñadores que asaltan Anzobre, fogueteiros improvisados no patio e nas escalinatas, cativos a pedir no xardín e ás portas da igrexa.
Abro os ollos. O outono inzou de cores as leiras, os prados e os bosques. Os camiños e as vagoadas. Aí sentado este mesmo verán do ano dezaoito estivo Germán Taibo, e tamén Gonzalo Abello e algún dos cativos que finxen xogar sen atender ás conversas dos adultos. E boto contas e nos últimos anos aquí entraron ducias de amigos e amigas a quen entregamos o mellor que temos: o noso corazón.
Nos pétreos escudos de Anzobre hai pegadas das familias que aquí vivimos durante máis de trescentos anos. Os Puga levamos unha boa temporada pero seguiremos ulindo a verdade da terra porque aquí, onde hoxe ondea a bandeira da tristura, agromará a ledicia de antano e polos corredores deste pazo, polos seus salóns, circularán criados e criadas cargados de viandas para gorentar aos convidados. Fillos, netos e bisnetos.
Escribín de cociña máis do que debera. Coa miña retranca e sen pretensións. Quixen que se soubese guisar o bacallau, que os pobres quintos comesen de verdade, que a vixilia non fose un castigo divino, que se puxese en valor a cociña de noso, a que ferve entre os grelos dunha laconada, a que derrete a graxa dunhas humildes sardiñas a que se fai xantar dos deuses nunha caldeirada co peixe que ese día nos regale o mar. Propuxen o uso de uces e abruños, loureiros e anises para adubar os pratos. Recoñezo que a Praza de Abastos foi sempre un dos templos da miña felicidade. Alí coñecín todos os peixes do mundo, os máis variados tipos de froita, os legumes e hortalizas, todas as carnes, empanadas, queixos, lambonadas e flores, tamén vizosas en Anzobre.
Como non me entregar a escribir como se fan os caldos e as sopas, os prebes e as masas, como se cociñan os ovos e os peixes de mar e de río, curados e en conserva, como se cocen os crustáceos, como se guisan as aves e a caza de pluma e de pelo, como se trata o boi e a vaca, o porco e o año e cantos doces e pasteis unha persoa poida imaxinar? Dígolle cociña práctica, cociña popular, do país, nosa. En habendo bo produto –que o hai- unha cociña que non disfrace, que non oculte, que non confunda. Que nos alegre o momento, que nos faga esquecer traxedias e dramas. Que estimule a conversa, o faladoiro, a amizade. A arte de comer de xeito económico e sinxelo.
Este mes de setembro invadiume a melancolía de vez. Neste meu amado fogar de Anzobre, farturento e festeiro, onde abofé son o Señor, resoan os ecos da miña vida toda. Toco coa man, quizais por última vez, as fermosas ábsidas de Santo Tomé de Monteagudo e desde a galería percorro lenemente as curvas douradas de Barrañán hoxe devalando afastadas. Devalando escuras como un pano que me impide albiscar o porvir.
Pazo de Anzobre, setembro de 1918
Manuel María Puga, Señor de Anzobre
