Xosé Lois Romero: o mestre da música tradicional galega que transforma a tradición en vangarda

A Coruña

A música tradicional galega vive un momento de esplendor, e un dos nomes clave deste fenómeno é, sen dúbida, Xosé Lois Romero. Natural de Mera (Oleiros), Romero conta cunha traxectoria de máis de 30 anos como percusionista, acordeonista, compositor e docente, e forma parte ou colaborou con proxectos fundamentais como Aliboria, Baiuca, Lelia Doura, Luvas Verdes, ademais de traballar con artistas como Xabier Díaz, Susana Seivane, Leilía ou Guadi Galego.

En Hoy por Hoy A Coruña, o músico repasa os seus inicios, a súa evolución artística, a importancia da fusión na música galega e mesmo a polémica que mantivo coa cantante española Amaia Romero, que empregou un tema de Aliboria sen autorización.

Os inicios nun Mera cheo de música tradicional

Xosé Lois Romero comezou no mundo da música arredor de 1980, cando naceu o grupo Amarola de Mera, un espazo fundamental para a recuperación cultural da época: “Entramos alí como actividade social, para bailar ou tocar. A min conectoume cun mundo que logo se converteu na miña forma de vida.”

Primeiro foi bailarín, pero axiña pasou á percusión, empezando co tambor con tan só 13 anos. O acordeón, a guitarra e outros instrumentos chegaron despois, de maneira autodidacta: “Sempre fun aprendendo pola miña conta. A gaita non era o meu… e tivemos a sorte de que fixesen falta percusionistas.”

O charrasco: do esquecemento a instrumento estrela

Un dos elementos máis chamativos do seu repertorio é o charrasco, un instrumento tradicional prácticamente desaparecido e con certo estigma popular: “Nunca pensei que o tocaría en público, pero co dúo con Suso Vaamonde decidimos empregar todos os instrumentos posibles. Pensei: que non toca ninguén? Pois o charrasco.”

Ao incorporalo nos concertos, o instrumento converteuse nunha revelación para o público.

Un artista en constante movemento

Romero destaca pola súa capacidade para reinventarse e participar en proxectos moi diferentes, desde a pureza tribal de Aliboria ata a fusión electrónica de Baiuca: “Nunca vin os estilos como compartimentos estancos. Todo mestura, todo flúe. En cada proxecto sinto que tamén é meu.”

Tamén compón música para teatro, experimentando con estilos moi diversos e asumindo cada nova obra como unha aventura creativa.

A saúde da música tradicional galega

Para Romero, a música tradicional popular, a que fai a xente nas aldeas e vilas, vive un dos seus mellores momentos: “A música que fai a xente está no seu mellor estado. A nivel mainstream chegamos moi lonxe, pero a creatividade auténtica está na base, na tradición viva.”

O conflito coa cantante Amaia Romero e a visibilidade inesperada

Un dos temas máis comentados da entrevista é a recente polémica coa artista Amaia, que empregou sen permiso unha base do tema “Bosco” (2016) de Aliboria para a súa canción Aralar. Aínda así, Xosé Lois mantén unha visión positiva: “Que artistas tan importantes se inspiren en nós é un orgullo. O que fixo Amaia foi unha imprudencia, pero está en vías de solución.”

E destaca que, aínda que a polémica deu visibilidade, o importante é que a música galega se escoite e se recoñeza.

Xosé Lois Romero, un referente imprescindible da música galega

A traxectoria de Xosé Lois Romero é unha combinación única de tradición, experimentación e creatividade. É un artista que entende a música galega como un territorio aberto, vivo e en constante transformación.

A súa capacidade para unir o ancestral co contemporáneo, a súa versatilidade instrumental e o seu papel en proxectos que marcaron e marcan época converteno nun dos grandes referentes da cultura galega actual.